در این مقاله نیز سعی بر این داریم که با رشته مهندسی پزشکی و آنچه درباره این رشته قابل توجه است به صورت کامل بپردازیم، از جمله این موارد : گرایش ها و موقعیت های شغلی و بازار کار مهندسی پزشکی و دانشگاه های مورد پذیرش مهندسی پزشکی و مهارت ها و توانایی هایی که این رشته ایجاب می کند که علاقمندان آن داشته باشند، گرچه این رشته چند سال پیش جزو زیرگرایش های رشته مهندسی برق بوده ولی به دلیل گستردگی و اهمیت رشته مهندسی پزشکی از رشته مهندسی برق جدا شده و به صورت رشته ای جداگانه با گرایش های مختلف شناخته شده و هم اکنون در بسیاری از دانشگاه ها تدریس می شود.
امیدوارم که برای رسیدن به موفقیت در آینده درسی و شغلی شما عزیزان مفید واقع شود.
آنچه در این مقاله میخوانید
معرفی رشته مهندسی پزشکی (Biomedical engineering)
شاید تا بحال کسی نباشد که درباره پیوند قلب مصنوعی و اندام های رباتیک و مصنوعی نشنیده باشد و یا کارش به رادیولوژی و سونوگرافی و ام آر آی نیفتاده باشد، پس با این رشته جذاب در ادامه آشنا شوید.رشته مهندسی پزشکی تلفیقی از مهندسی علم ریاضی با پزشکی تجربی است.مهندسی پزشکی رشته مدرن و جدیدی است که با ترکیب تکنولوژی موجب برطرف کردن نیازهای پزشکی در زمینه ساخت و نگهداری تجهیزات و نیز ساخت ابزارهای پزشکی برای کاربردهای پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها شده است.
این رشته کاربرد علوم فنی و مهندسی در یاری‌رساندن به پزشکان در تشخیص و درمان بیماری‌ها است.مهندسی پزشکی دقت و تنوع در تشخیص را گسترش داده‌است به‌طوری‌که تشخیص بدون دستگاه‌ها امکان‌پذیر نیست. و دستگاه هایی مانند : سمعک، ونیلاتور ، فراصوت ، لیزر ، تراکافت EEG ،ECG ،MRI ،CT-Scan (دیالیز) کمک های شایانی به تشخیص و درمان بیماری ها کرده اند که مدیون رشته مهندسی پزشکی هستند.
مهندسی پزشکی در ایران
در سال 1371 اولين دانشكده مهندسي پزشكي ايران در دانشگاه صنعتي اميركبير بنيان نهاده شد. این رشته با وجود قدمت کم، پیشرفت های چشمگیری در زمینه های علم و صنعت و حتی تجارت داشته است.براساس این علم ساختار بدن انسان به مثابه یک نظام بسیار هماهنگ مهندسی و بیماری به عنوان عامل بی نظمی در این ساختار مطرح گردید. مهندسی پزشکی در کشور ما جزء زیر شاخه های رشته برق محسوب می شد.
وظایف یک مهندس پزشکی
- انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی نظری و عملی در خصوص تولید یا بهبود کیفیت تجهیزات و دستگاه های پزشکی
- طراحی و تولید لوازم ، تجهیزات و دستگاه های پزشکی
- نصب و راه اندازی تجهیزات پزشکی
- آموزش نحوه استفاده و نگهداری از تجهیزات و دستگاه های پزشکی به کارکنان بیمارستان ها، پزشکان و …
- نظارت واجرای عملیات صادرات و واردات تجهیزات و دستگاه های پزشکی
کاربرد های رشته مهندسی پزشکی
- ساخت اندام‌های مصنوعی
- ساخت ربات‌های جراحی
- ایجاد پروتز پیشرفته
- داروهای جدید
- فرایند دیالیز کلیه
گرایش های رشته مهندسی پزشکی
-
کارشناسیبیوالکتریک
این گرایش بسیار گسترده است اما بیوالکتریک را میتوان علم استفاده از اصول الکتریکی، مغناطیسی و الکترومغناطیسی در حوزه پزشکی دانست.در واقع یک مهندس بیوالکتریک علاوه بر این که به تمام گرایشهای مهندسی برق (به ویژه گرایش الکترونیک در مقطع کارشناسی و گرایشهای کنترل و مخابرات در مقاطع بالاتر) با دیدگاهی از حوزه علم خود نظر دارد، از برخی از شاخه‌های مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات نیز در حیطه علم مهندسی پزشکی یاری می‌جوید.
زمینه فعالیت مهندسین بیوالکتریک در حوزه های ذیل است :
- پردازش سیگنال‌های حیاتی
- پردازش تصاویر پزشکی و سامانه‌های تصویر برداری
- پردازش صوت و گفتار و طراحی سامانه‌های گفتار درمانی برای کمک به معلولین گفتاری
- مدل‌سازی سامانه‌های بیولوژیک
- طراحی بخش‌های الکترونیکی و کنترل اعضاء و اندام مصنوعی و ساخت وسایل توان بخشی
- ثبت سیگنال‌های حیاتی و طراحی سامانه‌های تصویرگر بیمارستانی
- طراحی و ساخت سامانه‌های درمانی و آزمایشگاهی پزشکی
دروس تخصصی گرایش بیوالکتریک :
مدارهای الکتریکی
ماشین‌های الکتریکی مستقیم و متناوب
الکترونیک
میکروپروسسور
مخابرات آنالوگ و دیجیتال
تکنیک پالس
حفاظت الکتریکی در سیستم‌های بیمارستانی
سیستم‌های کنترل خطی
اندازه‌گیری الکترونیکی
تجزیه و تحلیل سیستم‌ها
مقدمه‌ای بر هوش محاسباتی و زیستی
دانشگاه های پذیرنده رشته بیوالکتریک :
دانشگاه صنعتی امیر کبیر – دانشگاه اصفهان – دانشگاه صنعتی همدان – دانشگاه شاهرود – دانشگاه صنعتی سهند – و بسیاری از دانشگاه های پیام نور و غیر انتفاعی و موسسات آزاد.
بیومکانیک
بیومکانیک، استفاده از مکانیک در علوم زیستی می باشد که شامل جنبه های مختلف دینامیک از جمله : دینامیک سیالات برای ارزیابی جریان‌های درون محیط‌های زیستی ، دینامیک جامدات در جهت تحلیل های حرکتی ، ترمودینامیک و انتقال حرارت برای تحلیل رفتارهای سلولی و انتقال مواد و جرم بین موجود زنده و محیط و همچنین علم رباتیک برای ساختن وسایل درمانی و تشخیصی که نیازمند درک مسائل محیط‌های زنده از زاویه مهندسی است.
پیشرفت علم بیومکانیک باعث ساختن قلب مصنوعی، دریچه‌های قلب، مفاصل مصنوعی، ارتزها وپروتزها، ابزارهای کمکی تشخیصی و جراحی، درک بهتر از عملیات و کارکرد قلب، ریه، شریان ها، مویرگ ها، استخوانها، غضروفها، تاندوها و دیسک های بین مهره‌ای و پیوندهای سیستم اسکلتی – عضلانی بدن شده‌است.
دروس تخصصی گرایش بیومکانیک :
دینامیک و ارتعاشات در مهندسی پزشکی
خواص مواد مهندسی
مقدمه‌ای بر کاربرد مواد مهندسی در پزشکی
مکانیک سیالات
کینزیولوژی و بیومکانیک مقدماتی
ارتز و پروتز
طراحی اجزا
دینامیک ماشین
ترمودینامیک و انتقال حرارت
طراحی و تولید به کمک کامپیوتر
شیمی عمومی
بیوشیمی
دانشگاه های پذیرنده گرایش بیومکانیک :
دانشگاه صنعتی امیر کبیر – دانشگاه اصفهان – دانشگاه پیام نور تهران (تهران شمال) و بسیاری از دانشگاه های پیام نور و غیر انتفاعی و موسسات ازاد.
بیومتریال ( بیومواد)
گرایش بیومواد بر روی تهیه مواد گوناگون مصنوعی و طبیعی، طراحی روش‌های ساخت و قالب‌گیری نهایی ماده و در نهایت اصلاح مواد برای کاربرد اختصاصی در پزشکی تحقیق صورت می‌گیرد.
به طور کلی استفاده بیومتریال‌ها در جایگزینی و تعویض اعضاء و اندام‌هایی از بدن است که بر اثر بیماری یا آسیب، کاربری خود را از دست داده‌اند تا از این طریق جراحت یا بیماری اعضاء مذکور التیام پذیرد، کاربری و عمل آنها اصلاح شود و ناهنجاری یا وضعیت غیرطبیعی آنها تصحیح گردد.
توانایی‌های یک مهندس بیومتریال را میتوان به صورت زیر خلاصه کرد :
- آشنایی کامل با دانش تولید و کاربرد مواد شامل پلیمرها، فلزات، سرامیک‌ها و کامپوزیت‌ها
- شناخت کافی در زمینه برقراری ارتباط مواد با محیط بیولوژیک بدن مانند آناتومی و فیزیولوژی بافت‌های گوناگون بدن
- روش های اصلاح سطح، پوشش‌دهی مواد و بهینه نمودن خصوصیات سطحی
- آشنایی کامل با مبحث مهندسی بافت که یکی از تازهترین دستاوردهای بشر برای دستیابی به جایگزین‌های مصنوعی است
- آشنایی با روش‌های نوین دارورسانی و انتقال کنترل شده داروها به بدن. به عنوان مثال نحوه انتقال طولانی مدت داروهای ضدبارداری (نورپلنت)
- شناخت روش‌های تخریب پلیمرها، خوردگی فلزات و اضمحلال سرامیک‌ها
- آشنایی با مبحث بیوسنسورها ( حسگرهای زیستی)
- آشنایی مقدماتی با اصول و عملکرد تجهیزات پزشکی و سامانه‌های آن
دروس تخصصی گرایش بیومواد :
ترمودینامیک
شیمی عمومی
خواص مواد مهندسی
مقدمه‌ای بر کاربرد مواد مهندسی در پزشکی
پدیده‌های نفوذ
انتقال جرم و انتقال حرارت
فرآیند شکل‌دهی و ساخت بیومتریال‌ها
پروتزهای بیومتریال‌ها
کارگاه آزمون‌های بیولوژیکی
شیمی آلی
دینامیک و ارتعاشات در مهندسی پزشکی
مکانیک سیالات، بیوشیمی
دانشگاه های پذیرنده گرایش بیومتریال :
دانشگاه صنعتی امیر کبیر – دانشگاه پیام نور تهران (تهران شمال) و بسیاری از دانشگاه های پیام نور و غیر انتفاعی و موسسات ازاد.
مهندسی پزشکی بالینی
مهندسی پزشکی بالینی از رشته‌های تخصصی شاخه مهندسی پزشکی است که مسئولیت پیاده‌سازی فناوری پزشکی و بهینه‌سازی خدمات بهداشتی و درمانی دارد.
نقش مهندسی پزشکی بالینی شامل آموزش و نظارت تکنسین تجهیزات پزشکی، همکاری با قانون گذاران و بازرسان بیمارستان‌های دولتی و دادن مشاوره ی فنی برای دیگر کارکنان بیمارستان مانند پزشکان، مدیران، آی تی و… .
در حال حاضر بیشتر تلاش‌ها برای گسترش تأثیر مهندسی پزشکی بالینی در مسیر زیست‌پزشکی نوین است.
مهندس پزشکی بالینی به عنوان رابط بین تولیدکننده‌های محصولات پزشکی و مصرف‌کنندگان نهایی عمل می کند.
دانشگاه های پذیرنده گرایش مهندسی پزشکی بالینی :
دانشگاه شاهد تهران و بیشتر دانشگاه های پیام نور و غیر انتفاعی
واحد های درسی مهندسی پزشکی :
تعداد کل واحد های درسی مهندسی پزشکی در مقطع کارشناسی که شامل : دروس عمومی، پایه، اصلی، تخصصی و اختیاری است ، 140 واحد است :
1- دروس عمومی 20 واحد
2- دروس پایه 26 واحد
3- دروس اصلی 47 واحد
4- دروس تخصصی 47 واحد
-
کارشناسی ارشد
- مهندسی بیوالکتریک
- مهندسی بیومکانیک
- مهندسی بیومتریال
- مهندسی بافت
- مهندسی ورزش
نرم افزار های کاربردی مهندسی پزشکی
- نرم افزار Proteus
- نرم افزار MATLAB
- نرم افزار Pspice
- نرم افزار LabVIEW
مهارت ها و توانایی های مهندس پزشکی
- داشتن علاقه و آشنایی کافی با علومی مانند : ریاضیات، فیزیک، شیمی و زیست شناسی
- توانایی جسمی: دانشجوی این رشته باید محیط کار بیمارستانی را دوست بدارد؛ یعنی علاقه‌مند باشد که در بیمارستان و یا محیط‌های مرتبط فعالیت کند.
- توانایی مناسب در حوزه مهندسی مرتبط با تخصص خود : به عنوان مثال مهندس پزشکی بیوالکتریک باید در مباحث برق و الکترونیک و مهندس پزشکی بیومکانیک در مباحث مکانیک تسلط داشته باشد.
- خلاقیت و نوآوری : به دلیل جدید بودن این حوزه، بسیاری از زمینه های شغلی به تحقیقات و اختراع روش ها و ابزارهای پزشکی مربوط می شود.
- علاقه به کارهای تحقیقاتی : بخشی از کار مهندس پزشکی به پژوهش و تحقیقات مربوط می شود.
- آشنایی با بازاریابی و فروش : به خصوص برای مهندسان پزشکی که در کار واردات و صادرات تجهیزات و دستگاه های پزشکی فعالیت می کنند.
- آشنایی با زبان انگلیسی : برای فهمیدن دستورالعمل های مربوط به نحوه استفاده و بکارگیری دستگاه ها و تجهیزات پزشکی وارداتی، دسترسی داشتن به آخرین اطلاعات و اخبار مرتبط و برقراری ارتباط با شرکت های تحهیزات پزشکی خارجی
بازار کار ، درآمد و فرصت های شغلی رشته مهندسی پزشکی
میزان درآمد مهندس پزشکی با توجه به میزان تجربه، دانش و تخصص، محل و نوع کار متفاوت است. مهندس پزشکی که در بخش دولتی مشغول به کار است، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. البته معمولا بیشتر مهندسان پزشکی در بخش خصوصی فعالیت کرده و با توجه به معیارهایی که گفته شد درآمدهای مختلفی دارند.
فارغ‌التحصیلان گرایش بیوالکتریک به راحتی می‌توانند دستگاه شنوایی سنجی بسازند و از سوی دیگر چون دستگاه‌های پزشکی به طور متوسط میلیون‌ها تومان می‌ارزد و مسؤولان بیمارستان‌ها به طور نسبی برای حفظ و نگهداری آنها اهمیت بسیاری قائلند، بسیاری از فارغ‌التحصیلان مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک و حتی دانشجویان این رشته جذب بازار کار می‌شوند.
دانش فارغ‌التحصیلان گرایش بیومکانیک نیز هم در زمینه ساخت اعضای مصنوعی و هم در مبحث توانبخشی مثل ساخت ویلچر یا تخت بیمارستان مورد نیاز است.
فارغ‌التحصیلان مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال یا بیومواد می‌توانند در زمینه‌های مختلف صنایع پزشکی، کارآیی داشته باشند. برای مثال در کارخانه‌های ساخت لوازم یک‌بار مصرف مثل سرنگ، سوند، یا دستکش‌های جراحی حضور یک مهندس پزشکی گرایش بیومواد کاملاً احساس می‌شود. همچنین پلیمرهایی که در بدن انسان استفاده می‌گردد باید استاندارد و گریدمدیکال داشته باشد که این نیز در حیطه وظایف مهندس بیومواد است.
سخن نهایی
رشته مهندسی پزشکی ، رشته ای جذاب بسته به علاقه ی داوطلبان این رشته دارد و با توجه به نوپا بودن این رشته در ایران و امکان تحصیل تا مقطع دکتری ، بازار کار نسبتا مناسبی دارد و البته می توان گفت آینده ی خوبی برای این رشته قائل شد و در کل میتوان گفت آینده پزشکی بستگی به رشد و پیشرفت در حیطه مهندسی پزشکی دانست و همچنین ما در موسسه حرف آخر راهنمای شما در این مسیر با بسته های مفید آموزشی خواهیم بود.
به امید موفقیت هر چه بیشتر شما عزیزان …
